Ruimtelijke kwaliteit is onontbeerlijk bij veel ambities en opgaven, zoals binnenstedelijke gebieds transformaties (om meer woningen te bouwen), investeringen in bereikbaarheid, economische ontwikkelingen of duurzame energie-ontwikkeling. De omgevingswet is een belangrijk instrument om de ruimtelijke kwaliteit te behouden en te ontwikkelen. De wet biedt mogelijkheden voor initiatieven uit de samenleving en zorgt voor balans tussen het benutten van ruimte en beschermen of bevorderen van kwaliteit. De omgevingswet biedt de mogelijkheid om integrale, lokale afwegingen te maken. In een nieuw samenspel, een gelijkwaardig partnerschap bouwen overheids- en maatschappelijke partijen, letterlijk en figuurlijk samen aan de steden van de toekomst. Vereenvoudiging van wetgeving (bundeling van bestaande wetten tot één wet), participatie van inwoners en transparantie in processen zijn belangrijke drijfveren en doelstellingen van de Omgevingswet.
De Nationale Omgevingsvisie (NOVI) is een instrument binnen de nieuwe Omgevingswet. De NOVI geeft richting voor keuzes, inspireert, stelt kaders en zorgt voor een integrale aanpak van strategische opgaven in de fysieke leefomgeving. De voorlopers van de Nationale Omgevingsvisie (NOVI) concentreerden zich vooral op de opgave en prioriteiten in de Randstad. De G40 heeft, samen met de VNG, bewerkstelligd dat de focus is verbreed. Dat betekent dat de NOVI is gericht op Nederland als Netwerk van steden. Nu de NOVI is uitgekristalliseerd worden uitvoeringsplannen gemaakt. Ook staat er al een actualisatie voor de deur!
Het dossier omgevingswet wordt, nu het meeste lobbywerk is gedaan, steeds meer een implementatie dossier. De inwerkingtreding is uitgesteld naar (waarschijnlijk) 1 oktober of 1 januari 2023. Essentieel is om te monitoren of de invoering van de omgevingswet ook financieel structureel positief verloopt op de lasten en baten van de gemeenten.
Ambtelijk is er veel interesse voor de werkgroep omgevingswet. De leerkring Omgevingswet (gedragen door de G40, G4, VNG en uitgevoerd door Platform31) is zeer succesvol.
Met name de implementatie van de Omgevingswet is de komende periode belangrijk. De fysieke pijler van de G40 heeft aangeboden om de VNG hierin op 6 punten te ondersteunen. Dit wordt uitgewerkt in een implementatieplan waarin de G40 een nadrukkelijke rol krijgt:
Voor de komende periode worden veel reparatiewetten verwacht. De werkzaamheden en lobby verplaatsen zich van de inhoud naar de uitvoering van de Omgevingswet. De nadruk komt te liggen op een werkend, digitaal stelsel voor gemeenten en andere overheden als waterschappen. Het geheel Omgevingswet en bijbehorend digitaal stelsel moet straks als één overheid werken, waarbij het huidige dienstverleningsniveau tenminste kan worden gehandhaafd. In de komende maanden zal blijken of het digitale systeem werkt. Zo ja, dan kan voor inwerkingtreding van de wet de afgesproken oefentijd van 6 maanden van start gaan.
Voor de timing van de start van deze fase is het belangrijk rekening te houden met zowel de verkiezingen als de zomervakantieperiode, omdat er dan minder capaciteit beschikbaar is. En een eventuele start van de oefentijd vanaf 1 oktober betekent een gebroken boekjaar. Het besluit hierover ligt bij de (nieuw gekozen) gemeenteraad.
Ook in 2022 zetten we de succesvolle leerkring Omgevingswet voort. Evenals de themagroep Omgevingswet, waarvoor veel belangstelling is op ambtelijk niveau. Deze themagroep blijft ook in de komende implementatieperiode haar bijdragen leveren. Daarbij is het van belang om te bepalen waar op bestuurlijk niveau , na invoering van de omgevingswet, de focus komt te liggen.
Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) vraagt in haar rapport Grote Opgaven in een beperkte ruimte aandacht voor het toenemende belang van bodem, water en luchtkwaliteit bij besluiten over gebiedsontwikkeling en voor de rol van het Rijk bij de ruimtelijke ontwikkeling van ons land. PBL constateert bovendien dat de regio’s beter en integraler samenwerken dan het Rijk en doet een beroep op ontkokering van de overheid.
Het instrument Omgevingswet kan een doorbraak realiseren voor alle maatschappelijke opgaven. Maar hoe kan de omgevingswet ondersteunen bij integraal werken en prioriteren? Hoe doe je dat? Voor welke opgaven? Mogelijk kan de bestuurlijke focus uitgaan naar een thema als Ruimtelijke kwaliteit inclusief omgevingswet thema’s waarin de integrale gedachte van de Omgevingswet, NOVI, lasten en baten tot hun recht komen bij thema’s als verdichting, verduurzaming, participatie en versnelling van de maatschappelijke opgaven.
40 steden, bundelen hun krachten op 4 vraagstukken om voor ruim 5 miljoen inwoners het verschil te kunnen maken.
