Vitale Binnensteden

Nederland lijkt economisch gezien goed uit de corona crisis te komen. Toch ontstaat een ander beeld als je achter de cijfers kijkt. Sectoren als horeca, retail, evenementen en cultuur, die onze binnensteden kleur geven, hebben het erg zwaar. De gemiddelde leegstand in binnensteden is nu al 13%, internetverkoop is lastig terug te draaien en door corona hebben ondernemers weinig reserves. Kaalslag ligt op de loer. Zonder sterke binnensteden en centra staat er veel op het spel. Het kloppend hart en uithangbord van steden en kernen kwijnt weg. Dat is slecht nieuws voor ondernemers én bewoners. Voor veel grote opgaven zoals het woningtekort, verduurzaming of sociale samenhang zijn toekomstbestendige binnensteden van cruciaal belang. Gemeenten en regio’s zijn volop aan de slag met actieprogramma’s. Ze doen dat samen met ondernemers en bewoners. Toch ontbreekt het op veel plekken simpelweg aan mankracht, geld of kennis. Ook zien we dat bovenlokale problemen alleen samen met het Rijk kunnen worden aangepakt.

Binnensteden ontwikkelen zich van ‘place-to-buy’ naar ‘place-to-be’ of ‘place-to-meet’. Omgevingskwaliteit (en daarmee vergroening) en digitalisering zijn steeds belangrijkere succesfactoren. Vastgoedpartijen spelen hierin een belangrijke rol. Binnensteden hebben nog altijd veel potentieel. Het volgende is nodig:

1. Versterk winkelcentra. Pak leegstand aan, zet in op functieveranderingen zoals wonen. De 100 miljoen van EZK voor herstructureringsprojecten is een eerste begin en kan zo’n 20 gemeenten op weg helpen. Breid dit uit! 
2. Maak gebieden vitaal. We moeten meer wonen, werken en recreëren in een compacte binnenstad.  Investeer in groen en kom met nieuwe vormen van stadsdistributie. Dat heeft niet alleen een lokaal effect, maar draagt ook bij aan nationale doelstellingen.
3. Zorg voor meer grip op de vastgoedsector en dan met name op de voor lokale gemeenschappen ongrijpbare grote beleggers. Kijk naar kansen als een Investeringsregeling in panden. En breid juridisch planologische instrumenten uit om verschraling van het horeca- en winkelaanbod te voorkomen.
4. Stimuleer ondernemerschap. Ondersteun toekomstgerichte initiatieven zoals MKB-vouchers voor digitalisering of groene terrassen. Zorg dat ondermijning geen kans krijgt.
5. Zorg voor een toekomstbestendig economisch en cultureel hart van de gemeente. Dat draagt bij aan brede welvaart en een veilige samenleving en voorkomt sociaal-maatschappelijke tegenstellingen.

• Structureel meer financiële middelen beschikbaar stellen ter ondersteuning van gemeentelijke investeringen in binnensteden, voor het stimuleren van transitie en voor samenwerking met private partijen aan een integraal-verdienmodel.
• Uitbreiding van het juridisch-planologische instrumentarium. Gemeenten hebben steeds meer een arrangeerde rol in binnensteden, maar blijven daarnaast een belangrijke sturende rol in de ruimtelijke ordening vervullen. Om tijdig te kunnen ingrijpen bij leegstand of om ongewenste ontwikkelingen als ondermijning en verschraling actief tegen te kunnen gaan zijn nieuwe en andere instrumenten nodig.
• Faciliteren van samenwerking en kennisdeling. Voor de G40-steden en ook andere overheden is kennis delen en ervaringen uitwisselen van groot belang. Een City Deal Binnensteden kan hierin ook een belangrijke rol gaan spelen.
• Scherpere keuzes en meer maatwerk vanuit de provincie en regio. De provincie kan gemeenten en regio’s meer richting geven, waar het gaat om een evenwichtige voorzieningenstructuur. Niet elke gemeente kan alle centrumvoorzieningen behouden. Dit vraagt om een regisserende rol van de provincie, in nauwe samenwerking met de betrokken gemeenten en regio.